คนที่เกิดมาเป็นฝาแฝดไข่ใบเดียวกันนั้น จะมีลักษณะทางกายภาพ รูปร่าง หน้าตา ผิวพรรณ เหมือนกันทุกอย่างแทบจะแยกไม่ออก แต่เมื่อเติบโตขึ้นมา ถึงแม้ลักษณะภายนอกจะยังดูเหมือนกัน แต่อุปนิสัยใจคอ การพูดการจา หรือแม้แต่ความเฉลียวฉลาด ก็อาจจะแตกต่างกันจนสังเกตได้ชัด ... สิ่งนี้หลายๆ คนมักจะบอกว่าเป็นเพราะสิ่งแวดล้อม หรือการอบรมเลี้ยงดู ที่ทำให้ฝาแฝดพัฒนาความแตกต่างขึ้น ... แต่จริงๆ แล้ว ฝาแฝดที่แม้จะเลี้ยงดูในสภาพแวดล้อมเดียวกันก็ตาม ก็ยังสามารถแตกต่างออกไปได้ ทั้งนี้ มิใช่เพราะสิ่งแวดล้อมที่แตกต่างกัน แต่เป็นเพราะคอนเน็คโทม หรือ แผนที่การเชื่อมโยงในสมองของเด็กทั้งสอง ที่ถึงแม้จะมี DNA เหมือนกันทุกประการ ก็เกิดความแตกต่างขึ้นได้ จากเหตุและปัจจัยที่ปัจจุบัน นักวิทยาศาสตร์ก็ยังไม่ทราบ
คอนเน็คโทม คือแผนที่การเชื่อมโยงของเซลล์ประสาทในสมอง โดยเฉลี่ยสมองของคนเรามีเซลล์ประสาทประมาณ 100,000,000,000 เซลล์ ซึ่งแต่ละเซลล์ก็จะมีการเชื่อมต่อกับเซลล์อื่นๆ เป็นร่างแห ประมาณ 7,000 จุดต่อเซลล์ แม้แต่เด็กอายุ 3 ขวบ ก็มีจำนวนจุดที่เชื่อมโยงกันแล้วมากถึง 1,000,000,000,000,000 จุด ดังนั้นจะเห็นได้ว่า การทำแผนที่การเชื่อมโยงต่างๆ เหล่านั้น แทบจะเป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้เลย แต่ถึงกระนั้น นักวิทยาศาสตร์ก็ต้องการทำแผนที่สมอง โดยอาจแยกทำเป็นส่วนๆ เพื่อนำมาประติดประต่อกัน
การทำแผนที่การเชื่อมโยงในสมองจะนำมาสู่ความเข้าใจใหม่ เกี่ยวกับสมอง ความคิดและจิตใจ จะทำให้เรารู้เรื่องการทำงานของสมองมากขึ้น เข้าใจเรื่องการจำและการเก็บข้อมูลในสมอง และอาจจะทำให้เราค้นหาวิธีที่จะเปลี่ยนสิ่งเหล่านี้ได้ด้วย แต่การจะได้มาซึ่งแผนที่นี้ก็ไม่ใช่เรื่องง่ายเลย และอาจจะต้องใช้เวลาหลายชั่วคนเพื่อให้ได้แผนที่ที่สมบูรณ์ โดยแบ่งกันทำแผนที่ ใช้ทีมวิจัยหลายๆกลุ่มทั่วโลกร่วมกันทำ แต่ละกลุ่มจะมุ่งเน้นไปยังจุดใดจุดหนึ่งของสมองที่ตนเองสนใจ ซึ่งแม้จะเป็นเพียงจุดเล็กๆ ก็ถือว่ามีประโยชน์และนำมาสู่ข้อมูลที่มีคุณค่าอย่างมาก ยกตัวอย่างง่ายๆ เช่นในการเล่นเปียโนจะต้องใช้กล้ามเนื้อนิ้วมือ ในการกดตัวโน๊ตตามลำดับกันไป ถ้าเราสามารถที่จะไล่ว่ามีเซลล์ประสาทใดบ้างที่มันทำงานอยู่ แล้วมันส่งสัญญาณกันต่อยังไง ไปที่ไหนบ้าง ก็จะทำให้เราทราบได้ว่าตัวโน๊ตถูกเก็บ ณ ที่ใดในสมอง
ตอนที่ผมยังศึกษาอยู่ในระดับปริญญาโท มีเหตุการณ์หนึ่งที่ทำให้ผมเศร้าใจมากๆ และเหตุการณ์นี้ก็ได้นำพาชีวิตผมสู่ร่มเงาของพระพุทธศาสนาที่ร่ำเรียนกันในวัดป่า ทำให้ผมได้ซาบซึ้งในหลักพุทธธรรม นั่นคือเหตุการณ์ที่คนรักของผมไปเรียนที่อเมริกาและในเวลาต่อมาเธอได้ขอเลิกกับผมเมื่อเธอจากไปได้เพียงปีเดียว เพื่อนๆผมบอกว่าคนเราเปลี่ยนได้เมื่อกาลเวลาเปลี่ยนไป ....
ใช่แล้วครับ Connectome มันไม่ได้อยู่นิ่ง เมื่อกาลเวลาผ่านไป การเชื่อมโยงระหว่างเซลล์ประสาทย่อมมีตายไปและขาดออกจากกัน ในขณะเดียวกันก็เกิดการเชื่อมโยงใหม่ๆ ขึ้นมาด้วย เรียกว่ามีภาวะเกิด-ดับ เกิด-ดับ เช่นนี้อยู่ในสมองตลอดเวลา แผนที่โครงข่ายใยประสาทในสมองจึงไม่อยู่นิ่ง มันมีพลวัตที่ทำให้การทำแผนที่ทำได้ยากยิ่ง หรือถึงทำได้ก็อาจจะใช้ได้ไม่นาน แต่ถึงอย่างไรก็ตาม การมีแผนที่คร่าวๆ ของสมอง ก็ย่อมเป็นสิ่งที่ดี เพราะมันจะทำให้เราเข้าใจสมองมากขึ้น และจะนำไปสู่การรักษาโรคหลายๆ อย่างที่ข้องเกี่ยวกับสมอง
ชอบครับติดตามอยู่หลายเรื่องเลยและจะรอติดตามอีกเรื่อยๆนะครับ
ตอบลบ